Beschrijving

De zerk, die nu voor een gedeelte onder een meubelstuk ligt, vertoont een breuk vanaf linksonder naar middenrechts. Het heeft er verder alle schijn van dat de zerk aan de boven-, de rechter- en de onderzijde is ingekort.
Aan de linkerzijde zien we een tekstband die wordt aangegeven door een gegraveerde binnenlijn. Tussen deze tekstband aan de linkerzijde van de zerk en de inscripties op het middenveld is nog een tekstband te zien waarvan echter de enkele sporen van letters niet meer zijn te ontcijferen. Het lijkt erop dat het deze tekstband zonder de aanduiding van lijnen is die nu ook aan de rechterzijde van de zerk is te zien.
Op het middenveld is aan de bovenzijde een langwerpige cartouche te zien met uitstulpingen op de hoeken en links en rechts in het midden. Hierin bevindt zich een inscriptie in gotische letters. Daaronder is een tienregelige inscriptie in kapitalen aangebracht, die aan de linkerzijde strookt met de linkerzijde van de cartouche, maar aan de rechterzijde doorloopt tot aan de randtekst. Onder deze inscriptie in kapitalen volgt na een kleine open ruimte nog een vijfregelige inscriptie in gotische letters, die zowel aan de linker- als aan de rechterzijde is aangebracht binnen de zijkanten van de eerdergenoemde cartouche.

Bijzonderheden

In een notariële akte uit 1672 werd de tekst op deze zerk als volgt genoteerd:
’ierstelx boven op tmarge ende voorts langhs den cant vanden voors. sarck en elisabeth Jan van Breugel Docht sterf anno 1586 den 1^en october en Tielman Franssen van Breugel sterft anno 1616 den 1^en december met nog eenige oude versletene letteren diemen met geenen sin can lesen, item int midden vanden Sarck stont als volght hier leet begrave Mr Jan Aertsz van Bruegel sterf anno 60 9en mert, met Pauwels Marieken ende Aelbert sijn kinderen hij sterf anno 1578 den 13 december, Item Hier leet begraven den heer Geraerd Tielmans van Breugel Raedt deser Stadt sterft den 24en januarij 1670, ende d´heer Henrick Tielmans van Breugel Raedt deser Stadt sterft den 30 november 1653 ende Jacobus Tielmans van Breugel sterft den 15en september 1662 ende Hr ende Mr Mathijs canonick alhier sterf anno 1579 5 september en elisabeth van tefelen huysvr mr Jans van Breugel sterf anno 1582 2 mert’
Hs 1709 50.2 geeft een enigszins afwijkende versie: ‘hier leijt begraven Mr Jan Aertsz van Breugel/ sterft ao 60: 9 Maert met Paulus, Marieke/ en Aelbert sijn kinders hij sterf 1578 den 13 december/ hier leijt begraven de heer Geraerd Tielemans van Breugel Raet deser stad sterft den 24 Januarij/ 1679 / en de heer Hendrick Tielemans van Breugel/ Raet deser stad sterft den 30 November 1653/ en Jacobus Tielemans [ lege ruimte ] sterft den 15/ september 1662/ en Juffrouw Allegonda van Breugel sterft den 23 junij 1684/ ende de hr en Mr Matthijs Canonick sterft 1579 den/ 5 September/ en Elisabeth van Teffelen Mr Jan van Breugels/ huijsvrouw sterft 1582 den 2 Meert en Christina van Breugel Jans dogter sterft 1585 den 20 October en Tielman/ Fransen van Breugel sterft 1610 den 1 dit was gebroocken.’
In 1522 schreef Jan Arnt Peters van Breugel zich in aan de Leuvense universiteit, waar hij de graad van meester in de vrije kunsten behaalde. In 1535/6 kocht hij het poorterschap van ’s-Hertogenbosch. Jan was lange tijd actief als rentmeester van het kapittel van Sint-Jan. Hij woonde aan de Sint-Jorisstraat en behoort in de belastinglijsten van het midden van de zestiende eeuw tot de hoogst aangeslagen 4% belastingbetalers. Jan was gehuwd met Elisabeth Mathys van Tefelen. Hij overleed op 9 maart 1561, Elisabeth stierf op 2 maart 1583 (beide data zijn in paasstijl).
Jan en Elisabeth hadden een een talrijk nageslacht. Vijf van die kinderen worden op deze zerk vermeld. Van Pauwels is niets bekend, hij is waarschijnlijk jong gestorven. Mariken was rond 1537 geboren en stierf in 1571/2. Elisabeth, geboren rond 1539, woonde wellicht op het Bossche begijnhof en overleed op 1 oktober 1586. Mathys, rond 1533 geboren, promoveerde in 1554 in Leuven en werd in 1557 kanunnik in Geertruidenberg. Na de val van die stad verwierf hij in 1575 een kanunniksprebende in de Bossche Sint-Jan. Hij overleed op 5 september 1579 en werd naast het Laurentiusaltaar begraven (zie plattegrond altaren, nr. 22). Op deze plaats heeft deze zerk oorspronkelijk gelegen. Zoon Albert ten slotte was tweede helft jaren 1570 blokmeester van de Hinthamerstraat en overleed op jonge leeftijd op 13 december 1578. Zijn vrouw Catharina van Weert († 1601) en twee van hun kinderen liggen onder een andere zerk in de Sint-Jan (zie zerk 161). Andere kinderen uit het gezin Van Breugel-Van Tefelen waren onder anderen Peter († 1577) hoogleraar in de medicijnen in Leuven, Arnt († 1611), vanaf 1576 negenmaal schepen van ’s-Hertogenbosch, en Christina († circa 1625), meesteres van het Bossche begijnhof. ^1.
In de zeventiende eeuw kwam deze zerk in bezit van de familie Tielmans, die zich ook Van Breugel ging noemen. Frans Tielmans uit Breugel was in 1579/80 poorter van ’s-Hertogenbosch geworden. Uit zijn huwelijk met Elisabeth Bertrams van den Hoevel stamt Tielman. Deze trouwde in 1593 met Aleyt Henrick Jacobs van Nijmegen en liet in de daaropvolgende jaren minstens zeven kinderen dopen in de Sint-Jan. Tielman overleed op 1 december 1616 en werd in de Sint-Jan begraven. Drie van zijn zonen liggen hier eveneens. Allereerst Henrick, op 25 novembert 1603 gedoopt in de Sint-Jan, die na de overgang van de stad naar Staatse zijde vijfmaal schepen was en in 1653 overleed. Zijn jongere broer Jacob, geboren in 1606, was getrouwd met Janneken Jans. Jacob werd in 1632 lid van de hervormde gemeente en liet in 1634 een tweeling dopen in de Grote Kerk. Hij overleed in 1662. Een derde broer, Gerard, was in 1624 getrouwd met Josina, dochter van Herman van Casteren en Josina Willems Wels. Ook na 1629 lieten zij hun kinderen aanvankelijk katholiek dopen. In 1637 werd Gerard voor de eerste van in totaal vijf termijnen schepen van de stad. Zijn volgende kind, Allegonda († 1684, ook op deze zerk vermeld), werd dan ook zoals het een stadsbestuurder betaamde, op 1 mei 1640 in de hervormde kerk gedoopt. Anderhalve maand later werd ze in het geheim echter opnieuw gedoopt, nu in de katholieke schuilkerk. Gerard overleed in 1670. Zijn zoon Henrick (zie voor hem zerk 152) was lange tijd griffier (1667-1675) en pensionaris (1675-1703) van de stad. Leden van deze familie Tielmans (Van Breugel) stelden vanaf het midden van de zeventiende eeuw alles in het werk om aan te tonen dat zij van het oudere geslacht Van Breugel afstamden. Zo verwierven de Tielmansen een portret van de hierboven genoemde schepen Aert Jans van Breugel († 1611), dat vervolgens als bewijs van hun afstamming werd aangewend. Het verwerven van deze grafzerk – wanneer dat precies gebeurde weten we niet – maakte eveneens deel uit van die strategie. Nadat de namen van een aantal Tielmansen op de zerk waren bijgeschreven werd de tekst van de zerk in 1672 in een notariële akte vastgelegd om als bewijs te kunnen dienen in het streven naar adellijke afstamming. ^2.

Geschiedenis

(Oud 105; Nieuw 511; Martini 322) ^*
In 1707 stond het graf op naam van de heer advocaat van Breugel. Blijkens de legger van 1724 werd het overgeboekt als het graf met het oude registratienummer 93 (zie zerk 152). De reden voor een dergelijke verwijzing is wellicht dat het meerdere malen opsommen van dezelfde namen dan niet nodig was. De verwijzing hield in dat het graf op naam werd gesteld van de kinderen van Hendrick van Breugel (zie ook zerk 161 en 188). De eigendomsverhoudingen waren sindsdien geheel identiek aan die van de zerken 152 en 161, reden waarom kortheidshalve daarnaar wordt verwezen.
Martini tekende de zerk in 1821 in de zuidelijke binnenzijbeuk van het schip, in het midden van de vierde travee vanaf het westen. De locatieaanduidingen in de leggers sinds 1707 stemmen hiermee overeen. Smits heeft de zerk niet opgenomen. Pas op de plattegrond van 1991 wordt hij weer aangeduid en wel op de huidige locatie.

Personen

Stamboom